اصول نگهداری از یوکللی: چطور از سازم مراقبت کنم؟
همه‌ی ادوات موسیقی نیاز به محافظت و نگهداری اصولی دارند. رعایت مواردی ساده به سالم ماندن ساز و ماندگاری بیشتر آن کمک می‌کند. یوکللی هم از این قاعده مستثنی نیست و نیاز به مراقبت دارد. از آن جایی که یوکللی یک ساز کوچک است مراقبت از آن نسبت به سازهای بزرگ مخصوصا هنگام حمل و نقل دردسر کمتری دارد. علاوه بر موارد واضحی مثل جابه‌جایی اصولی و نذاشتن شیء بر روی ساز، مواردی که نیاز به در نظرگرفتن برای نگهداری یوکللی است شامل: نگهداری از یوکللی با کیس، تعویض سیم‌ها، کوک ساز، رطوبت، دما و تمیز کردن یوکللی می‌شود.
نگهداری از یوکللی با کاور یا کیس
حمل و نقل یوکللی مخصوصا در سفر ممکن است به ساز شما آسیب بزند. از جمله مهم‌ترین لوازم جانبی که می‌تواند از یوکللی شما محافظت کند، کاور یا کیس یوکللی است. کاور یوکللی با نام‌های کیس یوکللی یا کیف یوکللی هم شناخته می‌شود. کم ترین کار یک کاور یا کیف ساده مراقبت از ساز در برابر ضربه‌های آرام، گرد و خاک و نور است.
در بعضی از مدل‌های یوکللی کاور در کنار ساز قرار دارد. این نوع از کاور معمولا کاور نازک که با نام سافت کیس شناخته می‌شوند هستند و می‌تواند ساز شما را در برابر ضربه‌های آرام یا خط و خش افتادن هنگام جا به جایی محافظت کنند. در کنار سافت‌کیس، هارد کیس‌ها وجود دارند که معمولا از بدنه چوبی ساخته می‌شوند وزن بیشتری دارند و ساز را در برابر ضربه‌های محکم‌تر محافظت می‌کند.
البته فاکتورهای زیادی در انتخاب بین کاور نازک(سافت کیس) و هارد کیس دخیل هستند. اگر شما زیاد به مسافرت می‌روید، ضروری است که هاردکیس داشته باشید، که از ضخامت بیشتری برخوردار است و از ساز شما در مقابل ضربه بهتر محافظت می‌کند. ولی اگر بیشتر در خانه هستید و فقط گاهی یوکللی خود را بیرون می‌برید، کاور همراه ساز یا کاورهای ساده‌ی دیگر کافی است.
فاکتور مهم دیگر در خرید کیس یوکللی، قیمت ساز شما است. چرا که قیمت هاردکیس‌ها معمولا گران است و ممکن است یک هاردکیس، قیمتی نزدیک به یک یوکللی معمولی داشته باشد. قطعا اگر شما یک یوکللی گران قیمت داشته باشید، ضروری است که کیس خوبی هم برای آن تهیه کنید.
خرید کاور یوکللی از ایران یوکللی
تعویض سیم‌ها
نکته‌ی دیگری که در مورد نگهداری یوکللی باید مورد توجه قرار بگیرد، سیم‌ها هستند. کیفیت و وضعیت سیم‌ها تاثیر قابل توجهی در کیفیت صدای ساز یوکللی دارد. به همین دلیل لازم است در بازه زمانی مشخصی سیم ساز خود را عوض کنید.
این که چه وقت سیم یوکللی خود را عوض کنید بستگی به این دارد که شما چند ساعت در روز یوکللی می‌نوازید و با چه شدتی به سیم ها ضربه می‌زنید. قطعا نوازنده‌ای که روزانه ۱۰ ساعت تمرین می‌کند زودتر از نوازنده‌ای که فقط چند ساعت در هفته تمرین می‌کند نیاز به تعویض سیم دارد. بعضی از نوازندگان بعد از چند هفته و بعضی دیگر بعد از چند ماه سیم‌های یوکللی خود را عوض می‌کنند.
نکته‌ی مهم هنگام عوض کردن سیم‌ها این است که فقط یک سیم را نباید عوض کنید بلکه کل سیم‌ها باید تعویض شوند چون ممکن است که سیم‌های دیگر هم فرسوده و کهنه شده باشند. عوض کردن سیم‌ها باید با دقت زیاد انجام گیرد تا به خود سیم‌ها و سایر اجزای ساز مثل دسته و گوشی‌ها آسیب وارد نشود.
چند نشانه که می‌توان از آن‌ها فهمید که سیم‌های یوکللی شما باید تعویض شوند:
- اگر یوکللی شما کوک خود را سریع از دست می‌دهد و شما بیش از حد معمول باید آن را کوک کنید.
- سیم‌ها به نرمی قبل نیستند و دلیل آن احتمالا به خاطر فشار سیم‌ها بر روی فرت‌ها و ایجاد شدن مقداری شیار یا گودی ریز در سیم‌ها است.
- یوکللی شما مانند قبل خوش صدا نیست یا این که دیگر صدای شفاف و بلند ندارد.
- یک یا چندتا از سیم‌ها پاره شوند.
برای مدت زیادی از یوکللیتان استفاده نمی‌کنید؟ کوک را فراموش نکنید!
از جمله موارد ضروری در نگهداری یوکللی این است که اگر می‌خواهید بیشتر از چند هفته از ساز خود استفاده نکنید، گوشی های یوکللی را شل کنید تا ساز از کوک خارج شود و کشش زیادی متوجه ساز شما نباشد. این مورد بسیار مهم است و بسیاری از یوکللی‌نوازان مبتدی از این موضوع آگاه نیستند.
در نتیجه اگر شما برای مدت طولانی، قرار نیست ساز بزنید، حتما سیم‌های یوکللی خود را شل کنید. عدم انجام اینکار باعث آسیب جدی مانند جدا شدن خرک از ساز می‌شود.
همچنین هیچ وقت یوکللی خود را برای مدت زمان طولانی روی کوک‌های با کشش بالا کوک نکنید.
نگهداری از یوکللی در برابر رطوبت
از جمله موارد مهمی که در نگهداری یوکللی باید به آن توجه شود، رطوبت هوا است. رطوبت روی تمام اشیاء چوبی و به خصوص ادوات موسیقی چوبی اثر می‌گذارد. یوکللی‌هایی که یک لایه‌ی پلاستیکی روی بدنه‌شان است، کمتر از رطوبت آسیب می‌بینند.
از اثرات رطوبت روی چوب می‌توان به منبسط شدن، متورم شدن و در هم پیچیدن آن اشاره کرد که همه‌ی این‌ها می‌تواند بر یوکللی شما تاثیر داشته باشد. بسته به نوع ساز و رطوبت و شرایط محیطی، ممکن است این تاثیر بسیار ناچیز باشد و شما اصلا متوجه آن نشوید و یا این تاثیر در حد تغییر اکشن ساز و گز زدن بعضی فرت‌ها شود. اما رطوبت بسیار بالا یا بسیار پایین امکان ایجاد آسیب‌های جدی مثل ترک برداشتن یا شکستن بدنه را هم به وجود می‌آورد.
شاید از خود بپرسید که میزان رطوبت مناسب برای یوکللی چه مقدار است؟ اگرچه مشخص کردن عدد دقیقی برای رطوبت هوای مناسب دشوار است اما می‌توان میزان رطوبت مناسب را بین 40 تا 60 درصد در نظر گرفت.
گرچه قرار گرفتن یوکللی در معرض رطوبت بیشتر یا کمتر از میزان استاندارد در دفعات کم و مدت کوتاه مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند، ولی اگر می‌دانید که شرایط دائمی است، باید فکری برای آن بکنید. اگر در مکان بسیار خشکی هستید، یک دستگاه تولید رطوبت بخرید و در اتاق خود بگذارید. اما اگر در مکانی هستید که رطوبت بسیار زیادی دارد، کارتان مقداری سخت می‌شود زیرا باید با روش‌های مختلف مانند دستگاه رطوبت گیر، رطوبت را از مکان خود کم کنید.
نباید فراموش کرد یوکللی‌های مختلف با چوب‌های مختلف ممکن است واکنش‌های متفاوتی نسبت به دما و رطوبت هوا داشته باشند و مجموعه‌ای از فاکتورها بر ساز تاثیر دارد.
تاثیر دما بر یوکللی
دما نیز از موارد مهمی است که باید برای محافظت و نگهداری از یوکللی خود در نظر بگیرید. سرما و گرمای شدید می‌توانند تاثیرات منفی مختلفی روی ساز داشته باشند و برای پرهیز از آسیب هرکدام، راه‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است.
از جمله مواردی که برای پرهیز از آسیب گرما به یوکللی توصیه می‌شود عدم قرار دادن ساز در معرض نور مستقیم خورشید، کنار بخاری و در ماشین گرم است.
سرما کمتر مشکل ساز است اما اگر در فصل سرما در حال سفر با ماشین بودید، یوکللی را کنار صندلی خود بگذارید نه صندوق عقب تا هوا تاثیر زیادی رو آن نداشته باشد.
اگر به هر دلیل ساز شما در دمای با اختلاف زیاد نسبت به دمای اتاق قرار گرفت، بعد از منتقل کردن آن به اتاق آن را از کاور یا کیس خارج نکنید و صبر کنید تا ساز به دمای اتاق برسد، سپس شروع به نواختن کنید. منظور از دمای اتاق، دمای استاندارد 25 درجه است.
تمیز کردن یوکللی
شاید برایتان عجیب باشد اما تمیز کردن یوکللی می‌تواند از خراب شدن ساز محافظت کند. اما تمیز کردن ساز چه نقشی در نگهداری یوکللی در مقابل خرابی دارد؟ وقتی که شما یوکللی می‌نوازید، انگشتان شما عرق می‌کنند. این رطوبت می‌تواند بر چوب ساز و صفحه انگشت‌گذاری تاثیر بگذارد. همچنین باعث می‌شود که روی سطح بدنه ساز گرد و خاک بیشتری جمع شود.
برای تمیز کردن بدنه یوکللی نیاز به محلول‌های شیمیایی خاصی ندارید. بسته به میزان استفاده خود از ساز می‌توانید در بازه زمانی مشخص یک دستمال نیمه مرطوب روی یوکللی خود بکشید و سپس با یک دستمال خشک آن را تمیز کنید. فراموش نکنید نباید با دستمال خیس بدنه یوکللی را تمیز کنید. همچنین به هیچ وجه از محلول‌های شیمیایی که برای تمیزکردن ساز ساخته نشده‌اند استفاده نکنید.
هر سازی که می‌نوازید نیاز به محافظت‌ها و مراقبت‌های خاص دارد. وقتی که شما از ساز خود به شکل درست و اصولی مراقبت کنید، مدت زمان بیشتری نیز می‌توانید با آن بنوازید. خوشبختانه فقط مقدار کمی زمان برای نگهداری از یوکللی کافی است. وقتی که شما از یوکللی خود به درستی مراقبت کنید، احتمالا از نواختن آن هم لذت بیشتری می‌برید. درست مثل استفاده از میز تحریری که تمیز و مرتب است.
